Літаратура.org » Чытальня » Патрык Мадыяно, Прыпаўзкам

Прыпаўзкам

Патрык Мадыяно — Француская — Ян Максімюк

Пакоі ў „палацах” у першыя дні робяць уражаньне, але неўзабаве іх сьцены і панурая мэбля навяваюць такую самую маркоту, што й звычайныя начулішчы. Безгустоўны люксус, саладжавы пах у калідорах. Я ня ведаю дакладна, чым так пахне, але я думаю, што гэта пах неспакою, неўладкаванасьці, выгнаньня і штучнасьці. Пах, які ніколі мяне не пакідае. Вэстыбюлі гатэляў, дзе мой бацька прызначаў мне спатканьні, зь іх вітрынамі, люстрамі і мармурам былі мне ўсяго чакальнымі залямі. Чаго я там чакаў, на самай справе? Пах пашпартоў асобаў без грамадзянства.

Але мы не заўсёды начавалі ў гатэлі. Два-тры разы на тыдзень Мэйнт прасіў нас пераначаваць у яго. У тыя ночы ён кудысьці выбываў і прасіў мяне прымаць тэлефоны, запісваць, хто званіў і чаго хацеў. Ён мяне адразу папярэдзіў, што могуць пазваніць у любую пару ночы, але не адкрыў, кім будуць ягоныя таямнічыя размоўцы.

Ён жыў у доме, які застаўся яму па бацькох, у жылым квартале недалёка ад бульвару Карабасэль. Туды можна дайсьці алеяй Альбіні, першы паварот налева за прэфэктурай. Ціхі квартал, вуліцы пад скляпеньнем лістоты разгалістых дрэваў паабапал. Вілы мясцовых багатыроў, рознага памеру і стылю, але адпаведныя заможнасьці іх уладальнікаў. Віла Мэйнта стаяла на скрыжаваньні алеі Жана Шарко і вуліцы Марліё і выглядала досыць сьціпла ў параўнаньні зь іншымі. Яна была шэра-сіняя, мела ганак з боку алеі Жана Шарко і эркер ад вуліцы Марліё. Два паверхі, другі накшталт мансарды. Сад з жвіраванай дарожкай. Занядбаны жываплот. А на выпетранай браме зь белага дрэва Мэйнт (ён сам мне прызнаўся) вымаляваў крывы чорны надпіс: ВІЛА ЖУРБА.

Агульна кажучы, выгляд гэтай вілы не выклікаў радасьці. Ніяк. Аднак спачатку мне падалося, што назва „Журба” ёй не пасуе. Але пасьля да мяне дайшло, што Мэйнт мог мець рацыю, калі з журчаньня гэтага слова ўзяць ягоны мякчэйшы, далікатнейшы складнік. Калі чалавек пераступаў парог гэтай вілы, яго апаноўвала ясная мэлянхолія. Ён трапляў у зону спакою й цішыні. Паветра там было лягчэйшае. У ім хацелася лётаць. Мэбля была, відаць, распрададзеная. Засталася толькі цяжкая скураная канапа, на валіках якой я заўважыў сьляды кіпцюроў, і зьлева ад яе зашклёная кніжная шафа. Калі сесьці на канапу, дык насупраць, пяць-шэсьць мэтраў ад яе, былі дзьверы на ганак. Паркет быў сьветлы, але недагледжаны. Фаянсавая лямпа з жоўтым абажурам, якая асьвятляла гэты вялікі пакой, стаяла проста на падлозе. Тэлефон быў у суседнім пакоі, уваход у які быў з калідору. Там таксама не было мэблі. Чырвоная заслона на вакне. Сьцены колеру вохры, як і ў гасьцёўні. Ля сьцяны па правы бок раскладны ложак. На супрацьлеглай сьцяне, на ўзроўні вачэй, была прышпіленая мапа францускай Заходняй Афрыкі і вялізны здымак Дакару з птушынага палёту, асаджаны ў тонкай рамцы. Як быццам з рэклямы турыстычнага бюро. І пажоўклая фатаграфія, пэўна, дваццацігадовай даўнасьці. Мэйнт сказаў мне, што ягоны бацька некалі працаваў „у калёніях”. Тэлефон стаяў у нагах ложка. Са столі зьвісала малая жырандоля зь лямпачкамі ў выглядзе сьвечак і шклянымі падвескамі. Я думаю, што Мэйнт спаў якраз у гэтым пакоі.

Мы адчынялі зашклёныя дзьверы на ганак і лягалі на канапу. Яе скура выдзяляла вельмі асаблівы пах, як два фатэлі ў бюро майго бацькі на вуліцы Лорда Байрана. Гэта было ў эпоху ягоных падарожжаў у Бразавіль, у часы таямнічай і эфэмэрнай Афрыканскай Суполкі Прадпрымальнікаў, якую ён заснаваў і пра якую мне амаль нічога не вядома. Пах канапы, мапа Францускай Афрыкі і паветраны здымак Дакару — гэта была нізка зьбегаў акалічнасьці. У маім уяўленьні дом Мэйнта непарыўна зьвязаны з „Афрыканскай Суполкай Прадпрымальнікаў”, трыма словамі, якія люлялі маё дзяцінства. Я зноў апынуўся ў атмасфэры бюро на вуліцы Лорда Байрана, таго паху скуры, паўзмроку, бясконцых нарадаў майго бацькі з элегантнымі сіваватымі нэграмі... Мабыць, якраз і таму, калі мы зь Івонай ляжалі ў гасьцёўні, я быў упэўнены, што час сапраўды спыніўся?

Мы луналі. Нашы жэсты былі такія млявыя, нашы перамяшчэньні такія павольныя. Прыпаўзкам. Любы рэзкі рух мог парушыць чары. Мы размаўлялі шэптам. Вечар пранікаў у пакой праз ганак, і я бачыў, як у паветры застываюць пылінкі. Калі праяжджаў раварыст, бразганьне ровару было чуваць некалькі хвілінаў. Ён таксама перамяшчаўся павольна. Лунаў. Усё вакол нас лунала. Мы нават не запальвалі сьвятла, калі цямнела. Найбліжэйшая ліхтарня на вуліцы Жана Шарко расьсейвала сьвятло падобнае да сьняжынак. Ніколі не пакідаць гэтае вілы. Ніколі не пакідаць гэтага пакою. Ляжаць на канапе або на падлозе, на якую мы лягалі штораз часьцей. Я быў зьдзіўлены Івонінай здольнасьцю адключацца ад рэчаіснасьці. У мяне гэтая здольнасьць была абумоўленая страхам перад актыўнасьцю, неспакоем ад усяго, што варушылася, праходзіла, зьмянялася, жаданьнем перастаць ісьці па рухомых пяскох, неяк запыніцца, нават застыць. А ў яе? Я думаю, што яна была папросту лянівая. Нібы нейкая водарасьць.

Здаралася, мы нават расьцягваліся ў калідоры і заставаліся там на ўсю ноч. Аднойчы вечарам мы залезьлі ў глыбіню барахольні пад сходамі на другі паверх і завязьлі там у кучы нейкіх няясных прадметаў, як мне падалося, плеценых кашолак. Не, я ня трызьню: мы перамяшчаліся прыпаўзкам. Вырушалі з супрацьлеглых канцоў дому і паўзьлі насустрач адно аднаму ў цемры. Трэба было рухацца як мага цішэй і павальней, каб захапіць другога зьнянацку.

Аднойчы Мэйнт вярнуўся толькі на другі дзень надвячоркам. Мы не пакідалі вілы да самага ягонага прыходу. Ляжалі на паркеце перад парогам ганку. Сабака спаў пасярэдзіне канапы. Гэта быў ціхі і сонечны надвячорак. Лістота на дрэвах лёгка пагойдвалася. Здалёк даносілася вайсковая музыка. Час ад часу па вуліцы са сьвістам пралятаў раварыст. Але хутка мы перасталі чуць увесь шум. Як быццам вушы нам заклалі мяккай ватай. Я думаю, што калі б не вярнуўся Мэйнт, мы праляжалі б там немаведама колькі дзён і хутчэй памерлі б ад голаду і смагі, чым выйшлі б з гэтае вілы. Ніколі пасьля я не перажыў такой паўнаты і такой млявасьці часу. Кажуць, такі стан вытварае опіюм. Ды я сумняюся.

Тэлефон адзываўся заўсёды па поўначы, дрынкаў, як колішнія апараты. Далікатнае вызвоньваньне, сіплаватае. Але і гэтага хапала, каб зарадзіць паветра трывогай і сарваць заслону паміж намі і сьветам. Івона не хацела, каб я адказваў. „Ня йдзі”, — шаптала. Я поўз калідорам навобмацак, не знаходзіў дзьвярэй пакою, удараўся галавой аб сьцяну. Нават пралезшы празь дзьверы, я яшчэ павінен быў намацаць апарат у густой цемені. Перад тым, як падняць слухаўку, я правальваўся ў паніку. Той голас з тэлефона, — заўсёды той самы, — жахаў мяне сваім цьвёрдым, крыху прыглушаным тонам. Прыглушаным адлегласьцю? Часам? (Бывала, голас нагадваў стары магнітафонны запіс.) Пачыналася заўсёды аднолькава:

— Алё, тут Анры Кюстыкер... Вы мяне чуеце?

Я адказваў: „Так”.

Паўза.

— Скажэце доктару, што мы чакаем яго заўтра ў дваццаць адну гадзіну ў „Бэльвю” ў Жэнэве. Запомнілі?...

Я выціскаў зь сябе „так” яшчэ цішэй, чым першы раз. Ён клаў слухаўку. Калі ён не назначваў спатканьня, дык перадаваў празь мяне паведамленьні:

— Алё, тут Анры Кюстыкер... (паўза)... Скажэце доктару, што прыбылі маёр Макс і Герэн. Мы прыйдзем да яго заўтра вечарам... заўтра вечарам...

Мне не хапала сьмеласьці яму адказваць. Ён клаў трубку, не чакаючы адказу. Мэйнт прамоўчваў кожны раз, калі мы пыталіся, хто такі „Анры Кюстыкер” — таму мы ўяўлялі сабе яго як страшнага тыпа, які, як нам думалася, ходзіць ноччу вакол вілы. Мы яго ні разу ня бачылі, і таму ён штораз болей даваўся нам у знакі. Мяне забаўляла страшыць ім Івону: аддаліўшыся ад яе, я паўтараў у цемры замагільным голасам:

— Тут Анры Кюстыкер... Тут Анры Кюстыкер…

Яна пачынала вішчаць. Ейны страх перадаваўся і мне. З бухканьнем сэрцаў мы чакалі, калі зноў пачуем дрынканьне тэлефону. Схаваўшыся пад раскладным ложкам. Аднае ночы ён пазваніў, а я ня мог падняць трубку цягам некалькіх хвілін, усё роўна як у кашмарным сьне, калі цела наліваецца сьвінцом і ты ня ў змозе паварушыцца.

— Алё, тут Анры Кюстыкер...

Я ня мог вымавіць ні паўслова.

— Алё... вы мяне чуеце?... Вы мяне чуеце?...

Мы затаілі дыханьне.

— Тут Анры Кюстыкер, вы мяне чуеце?...

Голас гучаў штораз слабей.

— Кюстыкер... Анры Кюстыкер... Вы мяне чуеце?...

Хто ён быў? Адкуль тэлефанаваў? Яшчэ ціхі шэпт:

— Тыкер... чуеце...

Потым нічога. Апошняя нітка, якая зьвязвала нас з вонкавым сьветам, абарвалася. Мы зноў сыйшлі ў глыбіні, дзе, як я спадзяваўся, ужо ніхто ня мог нас патрывожыць.

(Разьдзел раману „Віла Журба”. Загаловак „Прыпаўзкам” паходзіць ад Літаратура.org. )

Літаратура.org — https://litaratura.org/chytalnya?artid=22 — гэтым тэкстам можаце свабодна карыстацца ў некамэрцыйных мэтах, але дадавайце, калі ласка, спасылку на назву рэсурсу і яго адрас — [ раздрукаваць тэкст ]

Прыпаўзкам

Патрык Мадыяно — Француская — Ян Максімюк

Для друку   /   Чытальня

Patrick Modiano
Patrick Modiano
„Les chambres des „palaces” font illusion, les premier jours, mais bientôt, leurs murs et leurs meubles mornes dégagent la même tristesse que ceux des hôtels borgnes. Luxe insipide, odeur douceâtre dans les couloirs, que je ne parviens pas à identifier, mais qui doit être l’odeur même de l’inquiétude, de l’instabilité, de l’exil et du toc. Odeur qui n’a jamais cessé de m’accompagner. Halls d’hôtels où mon père me donnait rendez-vous, avec leurs vitrines, leurs glaces et leurs marbres et qui ne sont que des salles d’attente. De quoi, au juste? Relents de passeports Nansen…”
Файлы для спампаваньня
  1. Патрык Мадыяно, Віла Журба (PDF)