У выдавецтве “Беларускі кнігазбор” неўзабаве ўбачыць сьвет том выбраных твораў паэта і празаіка Алеся Наўроцкага (1937 – 2012). Укладальнік - Віктар Жыбуль. Аднак у кнігу з прычыны абмежаванага аб’ёму ня ўвойдзе адзін з самых адметных і скандальных для свайго часу паэтычных цыкляў А. Наўроцкага – “Элегіі”. Хай публікацыя гэтага цыклю на нашым сайце стане дадаткам да тома ў “Кнігазборы”.

Публікуецца бязь зьменаў паводле выданьня: Алесь Наўроцкі. Неба ўсміхаецца маланкаю: Паэзія. Дзяржаўнае выдавецтва БССР, Рэдакцыя мастацкай літаратуры. Мінск 1962. С. 50-56.

 

ЭЛЕГІІ

 

І

 

Я прыходзіў сюды кожны дзень

У надзеі ўбачыць гэтага чалавека.

Нарэшце! Той, каго я асаджаў доўгі час,

Ідзе па алеі парку і прычэсвае

грэбнем з трыццаццю зубамі

Тры валасы на галаве.

Я паімкнуўся растлумачыць яму,

Што ў мяне вельмі важная справа...

Ён спыніўся ля бярозы і пачаў крычаць.

(Бачыце, я патрывожыў яго ў нерабочы час).

Дрыжанне паветра ад яго рыкаючага баса

Было гэтакім моцным, што ў бярозы

Пачалі ападаць зялёныя лісты.

Цераз дзве хвіліны асірацела дрэва.

Не верыце, прыйдзіце, гляньце

На голыя галіны і голы ствол.

 

ІІ

 

Перамінаўся хлопец з нагі на нагу,

Нарэшце асмеліўся

“Я кахаю цябе!” дзяўчыне сказаць.

Да нафарбаваных пазногцяў

Вусны яго прыліплі.

З-пад аднаго пазногця выпаў

Кавалак бруду

І ўпаў на белага гусака, Які цёрся ля іх ног, -

Белы гусак адышоў чорным.

Не верыце, прыйдзіце, гляньце,

Вунь ён пасецца на лузе.

 

ІІІ

 

Сена-сена зграбаць трэба!

Сцяпан, Іван, Сымон, Лявон ідуць

З граблямі.

Хтосьці з іх прамовіў:

- У мяне свярбіць пазногаць мезенца левай нагі.

І пачалося:

- Дай я пачашу табе гэты мезенец.

- А я збегаю за зёлкамі да цёткі Тэклі,

Прыкладзём - дапаможа.

- Давайце будзем часаць наперамену.

- Я пачашу - ты адсапнеш.

- Я адсапну- ты пачэшаш.

- А я буду падтрымліваць нагу.

- А я прыкрываць ад сонца, каб не пякло дужа.

- А я ножыкам адразаць пазногаць.

- А я пазногаць аднясу ў яму.

- А я буду дапамагаць табе несці пазногаць:

Ты ж не данясеш: у цябе хворае сэрца. -

 

Сена ляжала, слухала і гніло.

 

IV

 

Гаварыў з трыбуны аднойчы Нос:

“...Кармавыя адзінкі кукурузы, аўса...”

“...Гавораць факты, што мы дагонім...”

Кожнае слова, нібы парашок снатворны, -

Усе пачалі засыпаць.

І раптам...

І раптам да носа падкраўся вецер,

Лісткі прамовы схапіў і панёс.

Аб чым гаварыць? Нос разгубіўся.

Ну ж браўся за жывот натоўп ад смеху!

 

P. S. Мясцовы паэт адразу ж надрапаў вершы:

Як бачыце, вецер разумнае выйсце знайшоў,

Хоць у яго ні галавы, ні мазгоў.

Вельмі прыкра, што цэлымі днямі

Слухаем такія прамовы мы - з мазгамі.

 

V

 

Кладуся я спаць,

А каб не праспаць,

Прывязваю да нагі пеўня.

А каб пеўня пачуць,

Я гарэлкі яму даю чуць-чуць:

П’яны песні будзе гарланіць званчэй.

 

Перад сном цалую сваю маладзіцу,

Каб грыпам не заразіцца,

Прыкрываю губы марляй,

Складзенай у пяць столак.

 

Я страшэнна мух не люблю.

Перад тым, як легчы спаць, іх лаўлю

І запіхаю ў нос: усё роўна яны туды залазяць,

Дык я рашыў іх сам запіхваць.

 

Падымаюся, калі сонца над галавой,

І, каб памыцца халоднай вадой,

Цёплую ваду стаўлю ў халодны склеп:

Хай астывае.

 

Вадой халоднай памыўся

І крычу: “Ад халоднай вады прастудзіўся”, -

Калі брыгадзір загадвае ісці на луг сена касіць.

 

Але брыгадзір настойлівы, зух.

Дык я надзеў цёплы кажух, -

Хай бачыць, што я баюся яшчэ больш захварэць.

 

Калі на лузе няма брыгадзіра,

Я кашу без свайго “мундзіра”.

Трэба ж нейк выкручвацца.

 

Вось так і жыву ўсё жыццё.

 

VI

 

Я - корань.

Не, не, не падумайце: я - не корань дуба

І не корань асіны.

Я - корань... жыллёвай праблемы.

Я застраў у крыві, мазгу і пячонках

Людзей, быкоў, авечак...

Я абвіваю трыбуны з’ездаў і канферэнцый.

Я тысячакіламетровымі радкамі

Спакойна сплю на старонках газет.

Мяне трансліруюць па радыё.

Мяне заклейваюць у канверты,

Потым складваюць у кучы

І, перавязаўшы шпагатам накрыж,

Рассылаюць па ўсяму Саюзу.

 

Я ўсё яшчэ жыву, жыву...

 

VII

 

У шклянцы ляжалі ручкі, гумкі, алоўкі,

Чарнілам яна была напоўнена.

П’яніца паднёс яе да рота і асушыў

Усё, што трэба было аддаць сыну.

Вось ён ляжыць у гразі пад плотам.

Вось ён падняўся. Ідзе сваёй дарогай.

Вакол гэтай дарогі знаёмыя развесілі

Брудныя анучы-агіды.

Ён ідзе. І яму да спіны цвікамі ганьбы

І цвічкамі здзіўлення з надпісам - “Алкаголік” -

Прыбіваюць дошку.

 

Каб забыцца, што да яго прыбіта дошка,

Ён п’е, падае, паднімаецца, і зноў п’е...

 

VIII

 

У лясным гушчары,

Дзе нават вецер не шастае,

Дзе хвоі дзяцел усе перастукаў,

Выпаўзла пакручастая

Гадзюка.

І пад сасной, якую вывернула бура,

Шыпела-сыкала, сыкала-шыпела,

Скідаючы скуру

З цела.

Ляжала скура. Але нейк

Пра скуру хтосьці шапнуў,

Прачуў пра гэтую скуру адзін чалавек,

Прабраўся ў гушчар і на сябе яе нацягнуў,

І хоць такая гадзюка - з’ява не частая,

Але, ідучы з натоўпам па бруку,

Думаеш: “А можа тут у вобразе чалавека

Пакручастая

Шнырыць гадзюка?

І джаліць яна па чарзе?

Гадзюка, якая на славы п’едэстал

Паўзе?”

Але магілу гадзюкі знаходзяць.

Помні: вада ёсць і муць.

Пад гэтым небам не толькі ходзяць,

Але і - паўзуць.

 

IX

 

Кваканне жаб заглушае спеў салаўя.

 

X

 

Не разбіраючы, хто вінаваты,

Не разбіраючы, хто правы,

Косіць каса і горкі палын

І мёдам набраклую медуніцу.

 

1958-1961 гг.