Літаратура.org » Чытальня » Оскар Мілаш, Фрагмэнты

Фрагмэнты

Оскар Мілаш — Француская — Сяргей Шупа

[ЛІТВА]

Краіна гэтая — Літва, чые ймя напаўняе мне думкі й душу. Я хацеў бы вас зь ёй пазнаёміць. Хадземце, я правяду вас у думках у край дзівосаў, сутоньня, мглы й ціхіх шэптаў... Вось мы й тут, на ўскраінах польскіх земляў, ужо паўночных, але яшчэ закаханых у колеры. Адзін мах крыла — і мы праляцім над краінай, дзе ўсе рэчы пазначаныя прыгаслым колерам успамінаў. Нас агортвае пах гарлачыкаў, імшыстая лясная смуга... Гэта Літва, зямля Гедыміна й Ягайлы. Млявае бледнае неба задуменнага краю, што адкрываецца перад намі, хавае ў сабе ўсю сьвежасьць позірку старавечных плямёнаў. Яно ня ведае пышнага смутку сталасьці. Пасьля летаргіі сямех зімовых месяцаў, яно раптоўна абуджаецца ў нечаканай вясновай прыгажосьці, а ад сярэдзіны верасьня гэтае шчодрае аднаўленьне прыроды, так і ня здолеўшы спарадзіць лета, зноў нагадвае крумкачовымі крыкамі пра доўгую сямімесячную зіму. І тады мядовы водар літоўскага лета зноў саступае месца таму непаўторнаму восеньскаму паху, які — нібы сама душа Літвы. Горка-салодкі пах, нібы ад старога паваленага дрэва, пахаванага пад імхом, нібы ад занядбаных руінаў пасьля залевы ў канцы лета. Цьмянае сьвятло агортвае раўніну, серны змрок кладзецца на лясы, у бледнасьці неадступных думак патанае маўклівы твар сонца. І хоць яшчэ няма сьнегу, сані ўжо замяняюць вазок на раскіслых дарогах. Пах ільну, што гніе ў рэчцы, разьлягаецца над вёскамі. Нарэшце зьяўляецца лістападаўскі сьнег, і вартавыя сабакі зноў заводзяць свае бясконцыя вячэрнія перазовы з ваўкамі старога лесу, зьніклага ў тумане.

(Урывак зь лекцыі, Парыж, 29 сакавіка 1919)

 

[СТАРАСЬВЕЦКІ ДОМ]

Жалезная брама, пагрызеная іржою, магільным стогнам сустракала самотнага й зачараванага госьця, а прысады ніцых вербаў з таямнічым шэптам праводзілі яго да галоўнага ўваходу, дзьверы якога, ужо няведама чаму абмазаныя вапнай, былі ўвянчаныя трыма вялізнымі цьвікамі, калісьці ўбітымі трыкутнікам, пэўна, у крылы нейкага няшчаснага кажана, які даўно ўжо рассыпаўся ў пыл.

Дзьверы, жахлівыя недабеленыя дзьверы племянное грабніцы, вялі ў цёмны калідор, дзе зь першае хвіліны вас пачынаў душыць цьвілы й несуцешны пах заняпаду. Тут незьлічоныя Збароўскія, адныя ў камзолах з бляклымі кунтушамі, другія, пазьнейшыя, убраныя па-француску і ў парыках, аздаблялі згаслымі колерамі сваіх партрэтаў сьцены, завешаныя павуціньнем. У дальняй ад уваходу сьцяне прагал, вызвалены ад дзьвярэй, адкрываў прыгожую пэрспэктыву заляў з даўгімі вокнамі й нізкімі столямі, поўных цішыні й таямніцаў. [...]

Куты ў гэтых цёмных запыленых залях былі занятыя то вялізнымі фаянсавымі печамі, чыю разяўленую пашчу, пэўна, не насыціў бы й цэлы воз дроваў, то грувасткімі шафамі, чые шкляныя дзьверы, завешаныя лінялымі фіранкамі, злучалі пашчэрбленую інкрустацыю падлогаў з патрэсканымі росьпісамі столяў. [...]

Лета, старэючы, гудзе ў вокнах вялікай сіняй гасьцёўні, у шасьцёх высокіх падвойных вокнах, на якіх яшчэ вісяць убогія камякі счарнелай бавоўны, рэшткі старых уцяпленьняў. Гэтыя зьдзічэлыя вокны, якія сонца й дажджы даўніх часоў аздобілі хвораю вясёлкай, глядзяць сваімі вялікімі прысьлеплымі вачыма на велізарны забыты сад, апанаваны дзікім зельлем, смутны й прыгожы, як сон хворага дзіцяці. Часам нейкая пташка пачынае пяшчотна напяваць, пасьля спыняецца, услухоўваецца і, спалоханая тым, што парушыла гэткую паважную цішыню, адлятае далёка-далёка ад гэтага Старасьвецкага Дома й саду ўспамінаў. Часам таксама сьмяротны гадзіньнік у сьценнай нішы выпрабоўвае свой стары сапсаваны мэханізм, і нейкая мэбліна, уздрыгнуўшы ад невядома адкуль пачутага цікату, адказвае сонным карканьнем.

Горка-салодкі пах гнілое садавіны напаўняе дом. Вялікі сіні сьляпень часам прачынаецца, б'ецца аб шыбіну сваім невідушчым тварам, цяжка падае й зноў засынае. І мядовае сьвятло, што разьліваецца па дыванах, нагадвае пра арфістак і пра даўнія твары прыгожых людзей, што, здаецца, заснулі ў сьлязах.

(Урывак зь няскончанага раману «Збароўскія», у кн. O.V. de L. Milosz (1877-1939), Ed. A.Silvaire,  1959)

 

[«ПАЧВАРА, НАРОДЖАНАЯ НЯВЕДАМАЮ МАЦІ»]

Велічны парадак, паводле якога адбываецца дзеяньне сусьветнае й зямное прыроды, веда й любоў, выказаныя знакам і моваю любое рэчы, уяўленьне пра тое, дзе ты ёсьць, адкуль прыйшоў і куды йдзеш — гэтая характэрная рыса аблічча сьвету, усе гэтыя цудоўныя знакі даверлівай мудрасьці некалі, у часы майго неспакойнага дзяцінства, уплывалі на мяне так, што я ўяўляў сябе пачварай, якую нарадзіла нейкая невядомая й жахлівая маці, сьляды якой я няспынна шукаў і нідзе ня мог знайсьці. Я адчуваў сябе так нізка ў гіерархіі істотаў, што мае кроўныя бацькі, хоць і самі слабыя, неспакойныя й пазбаўленыя сапраўднае велічы, здавалася, спускаліся да мяне ў прамяністым сьвятле, нібы магутныя й шчасьлівыя боствы, якіх ніякая духовая повязь не злучала з маім убогім лёсам. Ня ведаю, які дзіўны праклён абцяжарваў маё цела й душу [...] Уся гэтая гожая рухлівасьць, ад воблака й рэчкі да птушкі ў старых прысадах і мурашкі ў траве, была вольная й бегла туды, куды яе клікала жыцьцё. І адзін толькі я поўз да цудоўнага гораду маіх мараў з павольнасьцю мхоў, карані якіх урастаюць у дрэва й камень. Пазьней, у часы маіх юнацкіх свавольстваў, тое самае зьдзіўленьне й тое самае жаданьне апаноўвала мяне перад натуральнасьцю, спантаннасьцю, падсьвядомым спрытам рухаў чалавечага цела, захопленага танцам, бегам ці боем.

(Таемствы, Поўны Збор Твораў, том VIII)

 

[«Я БЫЎ ПРЫЗНАЧАНЫ ДЛЯ ПАМЯЦІ»]

Аднойчы я абудзіўся, агаломшаны, да майго сапраўднага лёсу і зразумеў, што я — адна з тых абнядоленых душаў, у якіх палымянае юнацкае ўяўленьне спальвае рэальнасьць цэлага жыцьця. Тым ня менш, страсянуўшы зь сябе здранцьвеньне, я сабраўся з духам як мог, выйшаў на сцэну — і спэктакль пачаўся. Убогая трагікамэдыя! Што я магу вам сказаць, чаго вы ўжо ня ведалі б самі? І я ў ёй заўсёды быў толькі адным з пабочных і самых безаблічных пэрсанажаў, я й памру, напэўна, так і не пазнаўшы галоўнага героя. Няма нічога цяжэйшага, чым вучыцца галоўнай ролі ў падзеях свайго ўласнага йснаваньня. Ці я кахаў, ці я ненавідзеў? Мне згадваецца, што я часамі сьмяяўся й плакаў; аднак ніколі я не адчуваў, каб пад маёй рукою білася сэрца, змучанае або ўзрадаванае рэальнасьцю. У нейкім сэнсе я жыў толькі дзеля таго, каб было што перажыць. Давяраючы паперы гэтыя пустыя ўрыўкі ўспамінаў, я ўсьведамляю, што выконваю найважнейшы акт свайго жыцьця, Я быў прызначаны для Памяці.

(Утаемненьне ў Каханьне, Поўны Збор Твораў, том V)

 

[«Я СКАШТАВАЎ СЬВЯТОГА СУПАКОЮ»]

Чатырнаццатага Сьнежня тысяча дзевяцьсот чатырнаццатага, пад адзінаццатую гадзіну ўвечары, пасярод дасканалага стану чуйнаваньня, адгаварыўшы малітву й паразважаўшы над штодзённым урыўкам Бібліі, я раптам адчуў, ані трохі не зьдзівіўшыся, зусім нечаканую перамену ва ўсім маім целе. Насамперш я заўважыў, што мне была нададзеная невядомая дагэтуль сіла свабодна ўзьняцца ў прасторы; і праз хвіліну я апынуўся каля вяршыні магутнае гары, ахутанай сіняватаю смугою неапісальнае тонкасьці й мяккасьці. [...] I тады дасканалая, абсалютная нерухомасьць скавала сонца й аблокі, выклікаўшы ў мяне невыказнае адчуваньне найвышэйшага спаўненьня, канчатковага супакаеньня, поўнага супыну любога разумовага дзеяньня, надлюдзкага выяўленьня апошняга Рытму. Літара Н дадалася да майго ймя; я скаштаваў супакою, так, Сторж, Сторж! я — я! — скаштаваў сьвятога супакою, у маёй галаве больш не засталося ні сьледу трывогі, ні болю, я быў сьвятаром паводле чыну Мэльхісэдэка. На жаль! вечная й вельмі кароткая візія растала; я зноў апынуўся ў сваёй нязноснай кватэры; але магутныя крылы, або дакладней, нябачныя надкрыльлі, пра бязьмежнасьць якіх я здагадваўся, абмахвалі мяне з цудоўным шолахам, і шэпты, поўныя братэрскай спагады й пераплеценыя з дзіўнымі гукамі лютні, распытвалі мяне на няведамай мове.

(Ars Magna, «Пасланьне да Сторжа», Поўны Збор Твораў, том VII)

Літаратура.org — https://litaratura.org/chytalnya?artid=63 — гэтым тэкстам можаце свабодна карыстацца ў некамэрцыйных мэтах, але дадавайце, калі ласка, спасылку на назву рэсурсу і яго адрас — [ раздрукаваць тэкст ]

Фрагмэнты

Оскар Мілаш — Француская — Сяргей Шупа

Для друку   /   Чытальня

Оскар Мілаш
Оскар Мілаш