Літаратура.org » Чытальня » Дына Буццаці, Нешта здарылася

Нешта здарылася

Дына Буццаці — Італьянская — Сяргей Шупа

Цягнік праехаў усяго некалькі кілямэтраў (а дарога была доўгая, мы меліся спыніцца толькі на вельмі далёкай канцавой станцыі, правёўшы ў падарожжы дзесяць гадзінаў), калі на адным зь пераездаў я пабачыў з вакна маладую жанчыну. Гэта здарылася выпадкова, я мог глядзець на безьліч іншых рэчаў, аднак позірк мой упаў на яе. Яна не была прыгожая, постаць яе была нічым не прывабная, у ёй насамрэч не было нічога надзвычайнага, ня ведаю чаму, але сталася так, што я на яе паглядзеў. Было добра відаць, як яна абаперлася на шлягбаўм, каб палюбавацца нашым цягніком, надзвычайным кур’ерам, паўночным экспрэсам, які для тутэйшага неадукаванага жыхарства быў увасабленьнем багацьця, лёгкага жыцьця, авантурыстаў, шыкоўных скураных валізак, знакамітасьцяў, зорак кіно. Гэтае дзівоснае відовішча паўтаралася раз на дзень і да таго ж было абсалютна бясплатным.

Аднак калі цягнік праяжджаў міма яе, яна нават не паглядзела ў наш бок (хоць чакала там, мабыць цэлую гадзіну), але стаяла, азірнуўшыся назад, і ўважліва глядзела на чалавека, які бег да пераезду па дарозе і крычаў нешта, што мы, вядома ж, не маглі пачуць: выглядала нібыта ён бег на злом галавы, каб папярэдзіць жанчыну аб нейкай небясьпецы. Гэта цягнулася імгненьне: уся сцэна праляцела міма, а я задумаўся над тым, якую ж трывожную навіну мог прынесьці той чалавек дзяўчыне, што прыйшла на нас паглядзець. І я ўжо пачынаў засынаць пад рытмічнае калыханьне вагона, калі выпадкова - без сумневу тут можна гаварыць толькі пра чысты і просты зьбег акалічнасьцяў - я заўважыў селяніна, які стаяў на нізенькай каменнай агароджы і нешта няспынна гукаў у бок вёскі, склаўшы рукі рупарам. І гэтым разам усё зьнікла за адзін момант, бо кур’ер ляцеў наперад, аднак я пасьпеў пабачыць некалькіх людзей, якія беглі праз лугі, праз палі, праз пасевы люцэрны, не зважаючы на тое, што яны яе топчуць, мабыць, адбывалася нешта надзвычай важнае. Яны беглі з розных бакоў, хто ад дому, хто ад прагалу ў жываплоце, хто ад вінаграднікаў ці чаго там яшчэ, і ўсе кіраваліся да той каменнай агароджы, на якой стаў і гукаў той маладзён. Яны беглі, халера, як яны беглі, нібы спалоханыя нейкім раптоўным папярэджаньнем, якое страшна іх турбавала і пазбаўляла спакою. Але паўтараю, гэта працягвалася адно імгненьне, адзін момант, і на далейшыя назіраньні часу не было.

Як дзіўна, падумаў я, за некалькі кілямэтраў ужо два выпадкі, калі людзі дазнаюцца нейкую нечаканую навіну, ці прынамсі так мне падавалася. Цяпер, нешта няясна западозрыўшы, я пачаў разглядаць вясковыя краявіды, дарогі, вёсачкі, гаспадаркі зь неспакойным прадчуваньнем.

Можа прычынаю быў мой асаблівы стан душы, аднак чым больш я назіраў за людзьмі, сялянамі, фурманамі і гэтак далей, тым больш мне здавалася, што паўсюль шырылася нейкае нязвыклае ажыўленьне. Ну так, адкуль уся тая мітусьня ў дварах, усе тыя занепакоеныя жанчыны, тыя вазы, тая скаціна? Паўсюль было тое самае. З-за хуткасьці нельга было добра разгледзець, аднак я б пайшоў у заклад, што паўсюль была тая самая прычына. Можа, у гэтых краях адзначаюцца нейкія сьвяты? Можа, людзі рыхтуюцца выехаць на кірмаш? Але цягнік рухаўся наперад, а вёскі былі ахопленыя нейкім неспакоем, калі меркаваць па замяшаньні. І тады я адчуў сувязь паміж жанчынай на пераезьдзе, маладзёнам на агароджы і беганінай сялянаў: нешта здарылася, і мы тут у цягніку нічога пра гэта ня ведалі.

Я паглядзеў на сваіх спадарожнікаў, на тых, хто сядзеў у купэ, на тых, хто стаяў на калідоры. Яны нічога не заўважалі. Яны выглядалі спакойнымі, а спадарыня гадоў шасьцідзесяці перада мною зьбіралася задрамаць. А можа яны якраз аба ўсім здагадваліся? Так, так, яны таксама былі занепакоеныя, кожны сам па сабе, і не наважваліся пра гэта сказаць. Ня раз, нечакана кінуўшы позірк, я засьпеў іх за тым, як яны нясьмела пазіраюць у акно. Асабліва тая сонная спадарыня, менавіта яна, крадком назірала праз прыжмураныя павекі, а пасьля раптам глядзела на мяне, ці я не раскрыў яе хітрыкі. Але чаго яны баяліся?

Нэапаль. Тут цягнік звычайна спыняецца. Але наш кур’ерскі сёньня - не. Праляцелі міма нас амаль на дотык рукі старыя дамы, і ў цьмяных дварах мы бачылі асьветленыя вокны, а за імі - на адно імгненьне - мужчынаў і жанчын, якія, схіліўшыся, пакавалі рэчы і зачынялі валізкі, так нам здавалася. Або я памыляўся, і ўсё гэта былі пустыя фантазіі?

Яны рыхтаваліся да ад’езду. Куды? Дык значыць, ня радасная навіна ўзбуджала гарады і вёскі, а нейкая пагроза, небясьпека, папярэджаньне аб бядзе. Пасьля я казаў сабе: калі б здарылася нейкая сур’ёзная бяда, то наш цягнік бы спынілі; але зь цягніком усё было ў парадку, паўсюль зялёнае сьвятло, стрэлкі працавалі ідэальна, як пры ўрачыстым адкрыцьці чыгункі.

Малады хлопец, што сядзеў побач са мной, устаў, нібы каб разьмяць ногі. Насамрэч ён хацеў лепш бачыць і выгнуўся нада мной, каб быць бліжэй да акна. За акном - вёскі, сонца, белыя дарогі, а на дарогах фурманкі, грузавікі, групы людзей, што йшлі пехатою, даўгія караваны накшталт тых, што цягнуцца ў сьвятыні ў дзень сьвятога заступніка. Але іх было так шмат, і яны былі ўсё гусьцейшыя, чым бліжэй цягнік набліжаўся да поўначы. І ўсе трымаліся аднаго напрамку, усе кіраваліся на поўдзень, уцякалі ад небясьпекі, тым часам як мы рухаліся проста ёй насустрач, з шалёнай хуткасьцю мы імкнуліся ў бок вайны, рэвалюцыі, эпідэміі, пажару, ці што там яшчэ магло быць? Мы даведаемся пра гэта не раней, чым празь пяць гадзінаў, у момант прыбыцьця, і, магчыма, будзе ўжо занадта позна.

Ніхто нічога не казаў. Ніхто не хацеў быць першым. Магчыма, кожны сумняваўся ў сабе, як гэта рабіў я, ня ведаючы напэўна, ці ўся гэтая трывога была рэальная або гэта была проста нейкая шалёная ідэя, галюцынацыя, адна з тых абсурдных думак, якія сапраўды нараджаюцца ў цягніку, калі трошкі стомісься. Спадарыня перада мною ўздыхнула, прыкінуўшыся нібы абудзілася, і як кожны, хто, прачнуўшыся, мэханічна ўзьнімае позірк, гэтак і яна ўзьняла вочы і, нібы выпадкова, пачала ўглядацца ў ручку стоп-крана. І мы ўсе таксама паглядзелі на гэтую прыладу з аднолькавай думкай. Але ніхто не загаварыў або ня меў сьмеласьці парушыць маўчаньне або проста не наважыўся спытацца ў іншых, ці яны не заўважылі за акном нешта ненармальнае.

Цяпер дарогі ўжо кішэлі аўтамабілямі і людзьмі, усе яны кіраваліся на поўдзень. Перапоўненыя цягнікі ехалі нам насустрач. Поўныя неўразумелага зьдзіўленьня былі позіркі тых, хто глядзеў, як мы праносімся міма, як ляцім з гэткай пасьпешлівасьцю на поўнач. Станцыі ледзь умяшчалі людзей. Адны рабілі нам нейкія знакі, другія выкрыквалі нейкія фразы, зь якіх да нас даляталі толькі галосныя гукі, як рэха ў гарах.

Спадарыня насупраць утаропілася ў мяне. Рукамі, абвешанымі ўпрыгожаньнямі, яна нэрвова камячыла насовачку, тым часам як позірк яе маліў мяне, каб я ўрэшце загаварыў, выратаваў іх ад гэтага маўчаньня, вымавіў пытаньне, якога ўсе чакалі як божай ласкі і ніхто не наважваўся задаць яго першым.

Вось яшчэ адзін горад. Калі цягнік, уяжджаючы на станцыю, крыху запаволіў хаду, некалькі чалавек ускочылі, не хаваючы надзею, што машыніст спыніць цягнік. Замест гэтага мы грымучым віхрам праляцелі міма пэронаў, дзе неспакойны натоўп сярод бязладных кучаў багажу мітусьліва ціснуўся ў гатовы да ад'езду цягнік. Хлопец з пачкам газэтаў спрабаваў нас дагнаць і махаў адной газэцінай з вялікім чорным загалоўкам на першай старонцы. Тады спадарыня, што сядзела перада мною, раптоўна высунулася з вакна, паспрабавала схапіць газэту, але пошуг ветру вырваў яе зь ейных рук. Між пальцаў ацалеў толькі абрывак. Я заўважыў, што калі яна яго разгортвала, рукі ў яе дрыжалі. Гэта быў трохкутны кавалак паперы. На ім можна было прачытаць назву газэты і толькі тры апошнія літары загалоўку: ...ЦЫЯ. І больш нічога. На другім баку дробныя паведамленьні і абвесткі.

Ня кажучы ні слова, спадарыня прыўзьняла абрывак, каб усе маглі яго бачыць. Але мы ўжо ўсе і так яго пабачылі і цяпер рабілі выгляд, што проста яго не заўважаем. Мы, як апантаныя, ляцелі насустрач той невядомай рэчы, што канчалася на ...ЦЫЯ, і гэта мусіла быць нешта сапраўды страшнае, калі, толькі пачуўшы пра гэта навіну, вялікія масы людзей імгненна кідаліся наўцёкі. Нейкая новая магутная падзея падарвала жыцьцё ўсёй Краіны, мужчыны і жанчыны думалі толькі пра тое, як уратавацца, пакідаючы дом, працу, справы, усё, але наш цягнік, не, гэты пракляты цягнік, ішоў наперад, як гадзіньнік, нібы сумленны жаўнер, які ідзе насупор рэшткам разьбітага войска, каб вярнуцца ў траншэі, ужо занятыя ворагам. І з прыстойнасьці, з жалюгоднай чалавечай павагі ніхто з нас ня меў сьмеласьці зрабіць хоць нешта. О, цягнікі, гэтак падобныя на само жыцьцё!

Заставалася яшчэ дзьве гадзіны. Празь дзьве гадзіны, па прыезьдзе, мы даведаемся пра наш супольны лёс. Дзьве гадзіны, паўтары, адна гадзіна, і вось ужо пачала згушчацца цемра. Мы пабачылі здалёк агні нашага доўгачаканага гораду, і іх нерухомы бляск, які жоўтым німбам адбіваўся ў небе, крыху дадаў нам адвагі. Лякаматыў выдаў працяглы сьвіст, колы загрукалі па лябірынтах рэек. Вакзал, чорны выгін навесу над пэронам, ліхтары, указальнікі, усё было на сваім звычайным месцы.

Але, о жах! калі наш кур'ерскі цягнік яшчэ пад’яжджаў, я ўбачыў, што вакзал быў пусты, пустка панавала на голых пэронах, колькі б ні шукаў – ніводнага чалавека навокал. Цягнік канчаткова спыніўся. Мы выскачылі і пабеглі па ходніку да выхаду, у пошуку сабе падобных. Мне здалося, што я заўважыў справа ў глыбіні будынку, у паўзмроку, нейкага чалавека ў бэрэце чыгуначніка, які тут жа зьнік за дзьвярмі, гнаны няведамым жахам. Што здарылася? Няўжо мы ня знойдзем у горадзе ніводнай жывой душы? І раптам пачуўся жаночы голас, высокі і рэзкі, як стрэл, ад якога ў нас застыла кроў у жылах. “Памажыце! Памажыце!”, – закрычала жанчына, і крык разьлёгся рэхам пад шклянымі скляпеньнямі з пустой гулкасьцю месцаў, пакінутых назаўсёды.

Літаратура.org — https://litaratura.org/chytalnya?artid=119 — гэтым тэкстам можаце свабодна карыстацца ў некамэрцыйных мэтах, але дадавайце, калі ласка, спасылку на назву рэсурсу і яго адрас — [ раздрукаваць тэкст ]

Нешта здарылася

Дына Буццаці — Італьянская — Сяргей Шупа

Для друку   /   Чытальня

Дына Буццаці
Дына Буццаці