Я прагну выбрацца адсюль

Я прагну выбрацца адсюль,

Ад шыпеньня сатлелай маны

І няспыннага крыку старых жахаў,

Што страшнее з захадам дня

У глыбокае мора за гарою;

Я прагну выбрацца адсюль,

Ад паўтараньня прывітаньняў —

Бо там лунаюць прывіды ў паветры,

Блукае прывіднае рэха на паперы

І гудуць натоўпы і аркестры.

 

Я прагну выбрацца адсюль, але баюся:

А ўсё ж якоесьці нязбытае жыцьцё

Выпырсьне з прыску старое маны

І асьлепіць мяне зыркім россыпам.

Ні ад спрадвечнай боязі ўначы,

Ні ад расстаньня шапкі з галавою,

Ні ад зацятай моўкнасьці у трубцы

Я не ўпаду у ложак сьмерці.

Сканаць ад гэтага было б няцяжка мне,

Напалову ў рутыне, напалову ў мане.

 

Мой герой агаляе свае нэрвы

Мой герой агаляе свае нэрвы на маім запясьці,

Яно кіруе рухам ад далоні да пляча

І разгружае галаву, што як санлівы прывід

Усьперлася на горды пазваночнік —

Сьмяротнае стырно, якому круць і верць ня ў смак.

 

Бедныя нэрвы, так зьнітаваныя з мазгамі,

Ныюць на аркушы сасьмяглым па каханьні,

Я абдымаю аркуш дзікімі крымзолямі —

У іх агонь мілоснай неспатолі

І скарга на пустое насланьнё ў радкох.

Мой герой агаляе мой бок і бачыць сваё сэрца

Як яно ідзе, нібыта голая Вэнэра,

Берагам плоці, заплятаючы крывавую касу;

Ён адбірае маім бёдрам спадзяваньне

І абяцае таемны сугрэў.

 

Ён трымае провад з гэтай скрынкі нэрваў,

Хвалячы сьмяротную памылку

Нараджэньня й скону, двух сумных і зладзейскіх служак,

І валадарства голаду;

Ён торгае ланцуг — бачок спускаецца.

 

Сіла, якая празь зялёную быліну

Сіла, якая празь зялёную быліну гоніць кветку,

Гоніць і мой зялёны век; карэньне лесу і маё,

Сячэ адна рука.

А я сказаць ня ў змозе зьвялай ружы,

Што і маю вясну спаліла тая самая зіма.

 

Сіла, якая праз каменныя камлыгі гоніць вільгаць,

Гоніць і плынь мае крыві; яна высушвае струмені

І маю кроў на воск.

А я смактаць ня ў змозе зь вены,

Як тыя вусны смокчуць струмень з горскае крыніцы.

 

Рука, якая ў сажалцы хвалюе роўнядзь шэрае вады,

Варушыць лётныя пяскі; яна кілзае зрыўны вецер

І дзьме ў мой ветразь-саван.

А я сказаць ня ў змозе вісельніку,

Што вапна у катоўскай яме з гліны майго цела.

 

Патоліць смагу час як п’яўка з жарала адкрытай вены,

Каханьне крываточыць і згусае; кроплі зьлітае крыві

Загояць раны.

А я сказаць ня ў змозе ветру ў сьцюжу,

Як час абцыкаў кругазор на небакраі.

 

А я сказаць ня ў змозе над магілай закаханых,

Што й на маім радне зьвіваецца чарвяк.

 

Каб з глузду не паехаць

 

Каб з глузду не паехаць, я сядаю пры адчыненым вакне,

Гляджу на неба, крэмзаю пра месяц ненавязьлівы радок,

Сядаю пры адчыненым вакне ў самой кашулі

І сузіраю рух машын і сьвятлафоры,

Маторы цягнуць, духавы аркестар складна грае,

Бо розум трэба зьберагчы.

 

Я думаю пра сьмерць і сузіраю парк,

Дзе забаўляецца нявінная дзятва

І бабы на засьмечанай траве

Глытаюць сонца дзённы пай.

 

Салодкія напевы з сотні траўнікаў прадмесьця

Лашчаць вушы. Ангельскія касілкі косяць без упыну.

 

Я адзначаю пары, што ідуць пад ручку,

Сачу за іхнімі сьмяшкамі,

І абяцанкамі-цацанкамі,

Я бачу, як каханьні

Размахваюць рукамі і скрыўляюць твар.

Гляджу на іх зь цікаўнасьцю — пад іхнім сьмехам

Бруіць журба, прыцьмёная зьбянтэжанасьць,

Што справы йдуць ня ў лад.

 

Сядаю пры адчыненым вакне ў самой кашулі,

Сачу — Ягова із заходняй стараны —

За тым, што дзеецца, каб з глузду не паехаць.

 

Пакуль пагрукаў я

 

Пакуль пагрукаў я і плоць пусьціла,

Вадзянымі рукамі ў жываце

Пастукаўся, бяскшталтны як вадзіца,

Якую нёс ля дому мой Ярдан,

Я братам быў дачцэ багіні Мнэты,

Сястрою бацькаўскаму чарвяку.

 

Я быў глухі на кліч вясны і лета.

Ня ведаў сонца й месяца імён,

Але чуў гул пад згартаваным целам

(Хаця яно шчэ плаўкае было),

Сьвінцовых зор і кузьніцы нябеснай,

Дзе бацька молатам выкоўваў дождж.

 

Я ведаў белае зімы прадвесьце,

Пранізьлівы прывет, дзяцінны сьнег,

А вецер быў маім сястрыным ценем;

Як вецер я насіўся, як злыдух,

Мне кроў кіпела ад віхроў з Усходу,

Ня зроджаны, я бачыў ноч і дзень.

 

Хаця нязроджаны, я ныў ад болю;

Бялюсенькія косьці дыба сноў

Развалакла ў неразгаданы рэбус,

А цела разышлося напалам,

Над дыбаю узвысілася печань,

Ў ажыны ўпалі сьцятыя мазгі.

 

Мой рот уведаў смагу перш чым студня

Выштукавалася із скуры й жыл,

Дзе словы сустракаюцца з вадою

Няўпынна, покуль не абрызгне кроў.

Любоў скусала сэрца, голад — страўнік,

А ноздры сказытаў чарвівы стул.

 

І час шпурнуў маю зямную існасьць

Паплаваць у салоны морскі вір,

Каб я спазнаў прыгоды ў плынях,

Якім да берагоў не дацягнуць.

Я меў усё і атрымаў шчэ болей,

Калі пакаштаваў віна жыцьця.

 

Я з плоці ўзьнік і з духу, ды ўсё роўна

Ні духам, ні мужчынам я ня стаў,

Адно сьмяротным прывідам, якога

Душыла сьмерць, пакуль апошні дых

Не перадаў майму старому бацьку

Весьць ад яго расьпятага хрыста.

 

Калі ў паклоне гнесься перад крыжам,

Згадай мяне і пашкадуй Яго,

Ён маю плоць і косьці ўзяў на панцыр

І добраўславіў з лона маці плод.

 

Маё мастацтва, змроку рамяство

 

Маё мастацтва, змроку рамяство

Я практыкую ў ціш начную,

Калі лютуе месяц сярод зор,

Калі каханкі ўжо ў пасьцелі

Ў абдымках зь іхнім горам напалам,

У сьпеўным бляску я шчырую

Не на амбіцыю і не на хлеб,

Ня дзеля продажу усьмешак

На белых сцэнах з слонавых касьцей,

А для заплаты самай простай,

Што найглыбей у сэрцы мае схоў.

 

Не ганарліўцу, што гарбее ўзбоч

Пад лютым месяцам, пішу я

На гэтых шумапенных аркушох,

Ня дзеля незьлічоных мёртвых,

Якім сьпяваюць псальмы й салаўі,

А для каханкаў, што ў абдымках

Трымаюць гора сьвету празь вякі

І не дадуць граша ні слова

Мне за мастацтва ці мо рамяство.

 

Папаратнікавы Груд

 

Цяпер аб тым, калі я быў рахманы й малады пад яблыняў гальлём

Вакол сьпявачлівай дамоўкі, шчасны як зялёная трава.

Па-над далінай зорнай ноч вісіць,

О час, дай мне ўсхваліць і ўзьвіцца

Золатам у росквіты яго вачэй,

Калі я быў шаноўным між калёсаў прынцам яблыневых гарадкоў,

Калі пад тоўшчай часу панаваў над дрэвамі й лістотаю,

Ішоў стакроткамі й ячменем

Паўз рэкі самасейнага сьвятла.

 

Аб тым, калі я быў зялёны й бестурботны, слынны паміж клунямі,

Сьпяваў на шчасным дворыку, калі на гаспадарцы быў мой дом,

Пад сонцам змаладнелым толькі раз.

О час, дай мне зайграць і збыцца

Золатам у міласьці яго двароў.

Зялёным быў і залатым я паляўнічым, пастухом — маладнячок

сьпяваў пад дудку — ліс з узгорка зьвягаў чысты і халодны зык,

Нядзелька звоніла паволі

Каменьчыкамі струмянёў сьвятых.

 

Ўвесь дзень пад сонейкам усё сьпяшалася і прыгажэла, сенажаць

Буяла травамі высокімі як дом, напевы з комінаў

Вятрыліся й бруілі хараством,

Агонь зяленіўся травою.

Поцемкам пад зоркамі сярмяжнымі,

Калі я ехаў на кані дахаты, совы выкрадалі родны кут,

Ўсю ноч пад месяцам я чуў, ўсхвалёны між хлявамі, як лялькі

Ляталі ўкруг стагоў, а коні

Сігалі ў цемру прыгуменьнямі.

 

А потым прачынацца — гаспадарка валацугаю бялюсенькім

Вярнулася з расою, певень кукарэкаў на яго плячы:

Зіхцела ўсё, як дзева і Адам,

Нябёсы скупіліся зноўку,

Сонца пакруглела ў той жа самы дзень.

Было такое, мабыць, па народзінах прасьценькага сьвятла,

У першым месцапрадзіве, дзе коні ўпрэлыя ад варажбы

Выходзілі зь зялёнай стайні

На паплавы ўсхваленьня паіржаць.

 

Калі шаноўны між бажантаў і лісоў, вакол вясёлага гнязда,

Пад новаўзьніклымі аблокамі, шчаслівы на ўвесь сэрца ўзмах,

Пад сонцам роджаным наноў і зноў,

Я бегаў безагляднай сьцежкай.

Пажаданьні мкнулі праз траву як дом,

А я ня дбаў ні каліва ў сваіх блакітных рамяствох, што час дае

У сьпеўным павароце так няшмат ды ранішнія песьні йдуць

Прад залатой дзятвой зялёнай

Нібыта з панскай ласкі ўсьлед за ім.

 

Ня дбаў ні каліва ў ягнячабелыя дзянькі, што верне мяне час

На вышкі ў сьціжму ластаўкі, якую ўспырхнуў цень мае рукі,

Пад месяц, што ўзыходзіць заўсягды,

Ні што як спаць прыеду верхам,

Буду чуць яго палёт над нівамі

І прачынацца з гаспадаркай зьніклай назаўсёды з краю безь дзяцей.

Вось жа, калі я быў рахманы й малады у міласьці яго двароў,

Я быў зялёны і памёрлы,

Хоць і сьпяваў як мора ў ланцугох.